محل وقوع زلزله به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در کمان هلنی، به عنوان منطقهای با فعالیتهای لرزهای بالا شناخته میشود که ناشی از فرورانش ورقه آفریقا به زیر ورقه اوراسیا است. این زلزله بخشی از یک سلسله زمینلرزههای پیدرپی در این ناحیه میباشد. زلزلهای با شدت ۶.۰ در تاریخ ۱۳ مه ۲۰۲۵، تقریباً ۱۱۰ کیلومتر در جهت جنوب-جنوب شرقی از کانون زلزله ۲۲ مه ۲۰۲۵ ثبت گردید. از اوایل سال ۲۰۲۵، این ناحیه، بخصوص اطراف جزیره آتشفشانی سانتورینی، حدود ۱۰۰ کیلومتر شمالغرب کانون زلزله ۲۲ مه ۲۰۲۵، شاهد فعالیت لرزهای قابلتوجهی بوده است. زلزلهای با بزرگای ۶.۲ و عمق ۶۴ کیلومتر به دلیل عمق زیاد خود، خسارتهای سطحی ناچیزی ایجاد کرده است. در پی این رویداد، چندین پسلرزه با بزرگای ۳.۱ تا ۳.۵ در ۲۴ ساعت اول به وقوع پیوسته است.
جزیره کرت در یونان و نواحی اطراف آن به عنوان یکی از مناطق لرزهای پرتحرک در اروپا به شمار میآید. این ویژگی به دلیل ساختار زمینشناسی پیچیده آن و وقوع زلزلههای مکرر میباشد. دریای اژه هم در محل تقاطع ورقههای اوراسیا، آفریقا و آناتولی به شدت لرزهخیز است. ورقه آفریقا به زیر ورقۀ اژه، که خود قسمتی از ورقۀ اوراسیا است، فرورفتگی پیدا کرده و میتواند زمینلرزههای بسیار بزرگی تولید کند. گسل شمال آناتولی در شمالشرقی با تغییر شکل نقاط به ویژه در شمال ترکیه بر توزیع تنش در دریای اژه تأثیر میگذارد. حرکت ورقه اژه به سمت جنوب غرب موجب ایجاد گسلهای کششی، به ویژه در خلیج کورینش، میشود که به بروز زلزلههای متوسط تا شدید منجر میگردد. بین زلزلههای تاریخی مهم میتوان به زلزله آمورگوس در سال ۱۹۵۶ با بزرگای ۷.۵ و زلزله ساموس در ۲۰۲۰ با بزرگای ۷.۰ اشاره کرد. باید در نظر داشت که احتمال وقوع سونامی در هر زمینلرزهی شدید بعدی وجود دارد.
عدم فعالیت لرزهای در بخشی از گسلها به مدت طولانی موجب انباشت تنش در بخشهای مختلف قوس هلنیک میگردد و احتمال شکست را افزایش میدهد. انتقال تنش در زلزله ساموس ۲۰۲۰ به بخشهای مجاور گسل منتقل شده است. در اطراف دریای اژه، شهرهایی نظیر آتن، تسالونیکی و ازمیر به دلیل تراکم جمعیت و آسیبپذیری به شدت در معرض خطرند. ارتباط بین زلزلههای سانتورینی با احتمال فعالیت آتشفشانی و خطر وقوع زلزله یا فوران بزرگ در قوس آتشفشانی سانتورینی، بر روی قوس آتشفشانی دریای اژه، قابل توجه است. این ارتباط ناشی از فرورانش ورقه آفریقا به زیر ورقه اژه شکل گرفته است. جزایر سانتورینی به عنوان یک دهانه آتشفشانی که به واسطه فوران فاجعهبار مینوسی در حدود ۱۶۰۰ سال قبل از میلاد بوجود آمدهاند، شناخته میشود.
زلزلههای کوچک و کمعمق (کمتر از ۱۰ کیلومتر) معمولاً پیش از فورانها به وقوع میپیوندند، زیرا ماگما به سمت بالا حرکت کرده و باعث شکست سنگها میشود. این زلزلهها به عنوان نشانههای هشداردهنده بالقوه مورد توجه قرار میگیرند. در سالهای ۲۰۱۱-۲۰۱۲، سانتورینی شاهد یک موج لرزهای (صدها زلزله کوچک) و تورم زمین (حدود ۱۴ سانتیمتر بالاآمدگی) بود که نشاندهنده تجمع ماگما در عمق حدود ۴ کیلومتری بود. با وجود این، در آن زمان هیچ فورانی رخ نداد. سانتورینی که در نزدیکی منطقه فرورانش یونان قرار دارد، قادر است زمینلرزههای بزرگی با بزرگای بیش از ۷ ایجاد کند، مانند زلزله و سونامی آمورگوس در سال ۱۹۵۶ با بزرگای ۷.۵.
زلزلههای بزرگ میتوانند به صورت تئوری تأثیراتی بر روی میدانهای تنش گذاشته و به طور بالقوه بر سیستمهای آتشفشانی نزدیک اثر بگذارند. سامانه آتشفشانی سانتورینی در حال حاضر فعال است، اما در فاز خواب قرار دارد. سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی یونان (HSGME) به صورت مستمر لرزهخیزی، تغییر شکل و انتشار گاز در اطراف سانتورینی را تحت نظر دارد.
فوران مینوسی در ۱۶۰۰ قبل از میلاد به عنوان یک رویداد نادر با شدت بالا و فواصل بازگشت بسیار زیاد بین ۱۵۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰ سال شناخته شده است. اما زلزلهها و فورانهای کوچکتر با بزرگای بین ۶ تا ۷.۵ همچنان محتمل هستند و با توجه به این موارد، توالی زلزلهها در ماههای ابتدایی سال ۲۰۲۵ – زمستان ۱۴۰۳ و بهار ۱۴۰۴ – ممکن است نشانهای از وقوع یک زلزله یا فوران بزرگتر در دریای اژه در فاصله ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتری سواحل ترکیه و یونان باشد.
*زلزلهشناس و استاد پژوهشگاه بینالمللی زلزله
۲۳۳۲۳۳